ҚР – да темекі өнімдерінің көлеңкелі айналымының көлемі 2,3% – ды, дәрі – дәрмектер – 11% - ды, аяқ киім-48,5% - ды, алкоголь-25% - ды, жеңіл өнеркәсіп тауарлары-63% - ды құрайды. Ақшалай алғанда - бұл мемлекет бюджетінен тыс жатқан бірнеше млрд теңгедегі үлкен сома, яғни мұның бәрі азаматтардың өмірі мен денсаулығы үшін қауіпті контрафакт және қолдан жасалған бұйымдар.
Контрафактіге қарсы күресте тиімді шешім тауарларды цифрлық таңбалау болып табылады. Әлемдік тәжірибені терең талдауға негізделген талдау агенттіктерінің деректері бойынша тауарларды міндетті таңбалауды енгізу тауар нарықтарын ағарту үшін триггер болып табылады және тауарлардың көлеңкелі айналымын 70-80% - ға қысқартуға мүмкіндік береді. Қазақстанда осындай көрсеткіштерге қол жеткізу тауарлардың 15 түрін міндетті таңбалауды енгізу кезінде адал өндірушілер мен импорттаушылар үшін 900 млрд теңге сомасында қосымша өткізу нарығын құруға мүмкіндік береді. Адал бизнестің кірісі 11,3% - ға артады, бұл ретте өндірушілердің тауарларды таңбалауға арналған жабдыққа жұмсалатын бір жолғы шығындары жылдық түсім сомасының 0,5-тен 0,9% - на дейін құрайды. Осылайша, тауарларды міндетті таңбалауды енгізу нәтижесінде адал ниетті қазақстандық өндірушілердің кірістерінің ұлғаюы жылына 10% - дан астамды құрайды. Тиісінше, мемлекеттік бюджеттің кірістері салық түсімдері түрінде жылына 100 млрд теңгеден астам өседі. Яғни, мемлекет те, бизнес те, тұтынушы да осы шараны енгізуден елеулі пайда алады.
Осылайша, өнімнің әрбір бірлігіне Data Matrix бірегей цифрлық кодын енгізудің арқасында тауарлардың заңсыз айналымы және контрафактінің елден елге өтуі мүмкін болмайды. Таңбалау кодында тұтынушы үшін барлық маңызды ақпарат – өндіруші, жарамдылық мерзімі, өнімнің құрамы туралы ақпарт бар. Криптоқорғаныстың арқасында деректерді жалған жасау мүмкін емес. Naqty Onim мобильді қосымшасының көмегімен әрбір тұтынушы тауарды заңдылыққа тексере алады және кодты сканерлеу арқылы ол туралы барлық фактілерді оқи алады. Мысалы, қазірдің өзінде темекі өнімдерін осылай тексеруге болады, болашақта бұл аяқ киім, дәрі-дәрмек, алкоголь және басқа да тауарлар үшін мүмкін болады.
Бұдан басқа, цифрлық таңбалау отандық өндірушілердің бизнесін дамыту үшін перспективалар ашады, өйткені қазақстандық кәсіпкерлерді таңбаланған импортпен тең жағдайларға қояды. Осылайша, нарықтың заңсыз қатысушылары сапасыз және контрафактілік тауарларды төмен бағамен сата алмайды, бұл адал кәсіпкерлердің жұмысына кедергі келтіреді.
«ЕАЭО елдерінде тауарларды цифрлық таңбалау жүйесі белсенді жұмыс істеуде. Өнімге Data Matrix коды қолданылатындықтан, таңбаланған өнімнің қозғалысы туралы барлық ақпарат таңбалау жүйесінде көрсетіледі, сондықтан өнімнің өндірушіден соңғы тұтынушыға дейінгі жолын бақылауға болады. Тұтынушылардың пайдасы айқын-сіз өнімнің мерзімі өткен-өтпегенін, оны қайда және кім өндіргенін нақты біле аласыз. Ал бизнес сұранысты жоспарлап, шығындарын оңтайландыра алады. Таңбалау мемлекет үшін бюджетке түсетін түсімдерді ұлғайтуға және тауарлардың көлеңкелі айналымын азайтуға мүмкіндік береді», - дейді Цифрлық экономиканы дамыту орталығының басқарушы директоры Нұржан Баекеев.
Бизнес тауарға Data Matrix кодын алудың және енгізудің бүкіл процесін пилоттық жобалар шеңберінде алдын ала апробациялай алады. Жоба жағдайында кәсіпкерлер өнімді таңбалауға арналған жабдықты тегін алады және сарапшылармен бірге жүйемен жұмыс істеу тетіктерін зерделейді. Қазір ҚР-да алкоголь, сүт өнімдерін, жеңіл өнеркәсіп тауарларын, қапталған суды және құрамында қант бар сусындарды цифрлық таңбалау бойынша пилоттық жобалар өтуде.
